معادن و کارگاه‌های شن و ماسه یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب محیط زیست و منابع طبیعی هستند به طوری که در بسیاری از این فعالیتها و برداشت‌‌ها شاهد آلودگیهای زیست محیطی در مناطق مربوطه هستیم.
این فعالیتها گاهی علاوه بر ایجاد آلودگی منابع آب زیرزمینی باعث تاثیراتی سوء در هوای این مناطق میشود که این موضوع، در استان صنعتی و کم آب یزد از حساسیت‌های بالاتری برخوردار است .
متاسفانه در برخی موارد این برداشت‌‌ها نیز بدون نظارت قانونی و زیست محیطی صورت میگیرد که نمونه آن برداشت شن و ماسه در محدوده‌ای آبرفتی به وسعت پنج کیلومتر مربع با عمق ۱۰ متر در نزدیکی روستای شحنه در مسیر جاده خضرآباد یزد است که اکنون ترانشههای حاصل از آن به محلی برای تخلیه شبانه و غیرقانونی نخاله‌های صنعتی و شیمیایی تبدیل شده است .
نکته حائز اهمیت در مورد این قبیل برداشت‌‌ها این است که به ازای هر تن برداشت شن و ماسه از این اماکن تنها ۴۰۰ تومان به دولت پرداخت میشود و هر تن از این مصالح طبیعی برداشت شده در بازار آزاد، با قیمتی بیش از ۶۰ هزار تومان عرضه میشود.
به گفته برخی از کارشناسان، ترانشههای ایجاد شده در این محل که به بافت‌های درشت دانه رسیده، تقریباً بر روی مهم‌ترین و بهترین منابع آب زیرزمینی استان یزد قرار گرفته و بارش باران یا بروز سیلاب‌های فصلی در این منطقه با توجه به تخلیه ضایعات صنعتی می‌تواند منجر به نفوذ آلودگیهای شیمیایی به ویژه فلزات سنگین به منابع آب شرب استان شود.
از طرفی ذرات رس، گوگرد، کربن، آرسنیک و روی به صورت میکرونی در هنگام برداشت شن و ماسه در این قبیل اماکن، وارد هوا میشوند و آلودگیهای زیست محیطی را به همراه دارند.
«جعفر اسماعیلی پور» معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی استان یزد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به مشکل به وجود آمده در اراضی منطقه بالا دست روستای شحنه، می‌گوید: “بحث تخلیه نخاله هادر این منطقه از مدت‌ها قبل مطرح بوده لذا قرار است که موضوع در جلسه‌ای با معاونت عمرانی استانداری مطرح و مورد بررسی قرار گیرد”.
وی اضافه می‌کند: “مقرر است که در این جلسه علاوه بر معاون عمرانی استاندار، دیگر متولیان امر مانند نماینده اداره مسکن و شهرسازی، محیط زیست و شهرداری نیز دعوت شوند تا پس از تصمیمگیری در این مورد با افراد خاطی در این موضوع برخوردهای قانونی و لازم انجام شود”.
این مسئول در مورد مجوزهای صادر شده در این مورد، تصریح می کند: “وضعیت مجوز برداشت‌کنندگان این منطقه باید جهت مدیریت و جلوگیری از تخلفات در این مورد بررسی و تعیین شود”.
وی با اشاره به تخلیه ضایعات به صورت غیرقانونی و بدون حضور مسئول ناظر، می‌گوید: “قبل از تخلیه، هیچ نیرویی به عنوان ناظر در محل مذکور وجود ندارد تا دارا بودن مجوز این افراد بررسی شود و نظارت نیروهای گشت اداره کل منابع طبیعی استان نیز به صورت دائمی نیست.”
اسماعیلی‌پور در مورد مسئولیت حوزه مسکن و شهرسازی استان در این مورد نیز بیان می‌کند: “اداره کل مسکن و شهرسازی هم یکی از متولیان و ناظران بخشی از اراضی این منطقه محسوب میشود که به صورت مشارکتی با اداره منابع طبیعی در زمینه حفاظت از این قبیل مناطق فعالیت می‌کند”.
ولی «محمدرضا نقصان محمدی» مدیرکل راه و شهرسازی استان در رابطه با مسئله تخلیه زباله‌های شیمیایی و صنعتی و برداشت شن و ماسه از این محدوده به ایسنا می‌گوید: “این موضوع در حوزه وظایف ادارات منابع طبیعی است و راه و شهرسازی در این رابطه دخیل نیست ولی با این وجود از آنجایی که این منطقه جزو اراضی ملی محسوب میشود باید پس از بررسی کروکی دقیق، محدوده آن مورد بررسی قرار گیرد.”
سرهنگ «علیرضا خالقی» فرمانده یگان حفاظت از اراضی اداره کل راه و شهرسازی استان یزد هم در این رابطه به خبرنگار ایسنا، می‌گوید: “این محل به احتمال زیاد در حوزه وظایف منابع طبیعی محسوب میشود، ولی مجوزهای برداشت شن و ماسه از این قبیل اماکن از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت و معاونت عمرانی استانداری صادر میشود” .
وی ادامه میدهد: “حفاظت از اراضی محدوده شهری بر عهده اداره کل راه و شهرسازی است ولی اداره کل منابع طبیعی مدعی محافظت از این منطقه است و مکاتباتی نیز در این مورد صورت گرفته و خواهان جلوگیری از مشکلاتی مانند مورد مذکور هستیم”.
فرمانده یگان حفاظت راه و شهرسازی خاطرنشان می‌کند: “از مسئولان مربوطه میخواهیم تا در صورت صدور هرگونه مجوزی مانند مجوزهای برداشت شن و ماسه، هماهنگی لازم با دیگر دستگاه‌های متولی مانند محیط زیست، منابع طبیعی و راه و شهرسازی صورت گیرد تا مشکلات این چنینی را به دنبال نداشته باشد” .
«ایرج قانع» مسئول تیم عملیات یگان حفاظت مسکن و شهرسازی در منطقه جاده خضر آباد و روستای شحنه نیز با بیان این که مشکل اصلی تنها برداشت شن و ماسه نیست، تصریح می‌کند: “برخی افراد شبانه اقدام به تخلیه نخاله‌های شیمیایی و صنعتی در این محدوده می‌کنند ولی با این حال هنوز این موضوع مشخص نشده است .”
به گفته وی، هر چند مسیری در اراضی کوثر به محل تجمع نخاله‌های ساختمانی تبدیل شده و با این موضوع برخورد میشود ولی تاکنون از محل دقیق مشکل مطرح شده، اطلاعی ندارم.
«علی گل آقایی» معاون معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به این که دیگر مجوزی برای برداشت شن و ماسه صادر نمیشود، اظهار می‌کند: “تنها مجوزهای قبلی که از سوی دفتر فنی استانداری در دولت‌های گذشته صادر شده، در صورت وجود ذخیره و موافقت آب منطقهای تمدید میشود” .
وی ادامه میدهد: “مجوزهای برداشت شن و ماسه برای طرح‌های عمرانی از قبیل راه آهن، جادهسازی و دیگر موارد نیز با موافقت ارگان‌های ذیربط به صورت برداشت‌های محدود و موقتی صادر میشود”.
به گفته وی، مجوز برداشت شن و ماسه در سامانه کاداستر پیش‌بینی نشده است و صرفاً جهت طرح‌های عمرانی و در صورت تایید ارگان‌های ذیل ماده ۲۴، به صورت برداشت‌های محدود و موقتی صادر میشود.
این مسئول با اشاره به تخریبهای حاصل از برداشت شن و ماسه، می‌گوید: “طبق ماده ۲۴ قانون معادن، اخذ هرگونه مجوز برداشت یا پروانه اکتشاف مستلزم استعلام و موافقت ارگان‌های مربوطه است”.
گل آقایی خاکبرداریهای مناطق کوره‌های آجرپزی به ویژه در منطقه روستای شحنه که منجر به ایجاد قرضه‌هایی برای تخلیه نخاله‌های صنعتی شده را از نظر زیستمحیطی مشکلساز میخواند و نظارت بر تخلیه این نخاله‌ها را در حوزه کاری شهرداری عنوان می‌کند. ایسنا ۳۱ شهریور
