با گذشت چندین سال از وعده های مسئولان مبنی بر جمع‌آوری بخاری‌های نفتی، هنوز ۲۵ هزار کلاس درس در ایران با بخاری نفتی گرم می‌شوند. به گفته مهرالله رخشانی مهر، رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور بیشترین تعداد بخاری نفتی در استان خراسان رضوی و کمترین تعداد آن مربوط به تهران و همدان می‌شود.
بخاری‌های نفتی و خطر آفرین بودن آنها برای دانش‌آموزان در کلاس‌های درس، زمانی توجه مسئولان آموزش و پرورش را به خود جلب کرد که در آذرماه سال ۸۵، ۸ تن از دانش‌آموزان در مدرسه شهید رحیمی درودزن شهرستان مرودشت استان فارس، به علت واژگونی بخاری نفتی در آتش سوختند. بعد از آن فاجعه همچنان بخاری‌های نفتی در مدارس روستایی بسیاری از مناطق کشور وجود داشته و اراده‌ای برای جمع‌آوری آنها وجود نداشت. شش سال بعد از حادثه مدرسه شهید رحیمی درودزن در سال ۹۱ مدرسه‌ای دخترانه در روستای شین‌آباد از توابع پیرانشهر واقع در آذربایجان غربی، دچار حریق ناشی از واژگونی بخاری نفتی غیراستاندارد شد. در حادثه آتش‌سوزی شین‌آباد ۲۹ دانش‌آموز دچار سوختگی شدند که دو تن از آنها بر اثر سوختی بسیار بالا جان باختند.
شش سال بعد در تاریخ ۲۷ آذرماه سال ۹۷، در موسسه پیش دبستانی اسوه حسنه زابل، به علت گیرکردن بند کیف یکی از دانش‌آموزان به بخاری نفتی غیراستاندارد و واژگونی چراغ نفتی، کلاس درس آتش گرفت و چهار نفر از دانش‌آموزان دختر به علت سوختگی شدید جان باختند. اکنون ۱۴ سال از حادثه درودزن و هفت سال از حادثه مدرسه شین‌آباد گذشته است، اما تنها متضرر اصلی این بی‌مسئولیتی‌ها، دانش آموزانی بودند که تا به امروز با وعده و وعید مدارا کردند. طی این مدت قول‌های زیادی برای جمع‌آوری بخاری‌های نفتی داده شد، اما هنوز دانش‌آموزان مناطق روستاهای کشور در کلاس‌هایی درس می‌خوانند که توسط همین بخاری‌های غیراستاندارد گرم می‌شود.
بعد از گذشت این حوادث در روز سه شنبه ۲۷ آذر ماه، آتش سوزی بخاری نفتی در لرستان منجر به حادثه شد و خوشبختانه هیچ دانش‌آموزی در کلاس نبود. بخاری‌های نفتی همچنان در روستاها و مناطق محروم جسم و جان دانش‌آموزان را تهدید می‌کند. تجربههای گذشته نیز نشان می‌دهدکه قربانیان بخاری‌های نفتی اغلب دانش‌آموزان دبستانی هستند.
عوامل متعددی موجب شده تا بخاری‌های نفتی همچنان در گوشه و کنار کلاس‌های درس جا خوش کنند. یکی از این عوامل عدم گازرسانی به مناطق محروم است. طبق گفته مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز کشور تا اردیبهشت ماه سال ۹۷، ۹۷ درصد از شهرها و ۷۷ درصد روستاهای کشور از نعمت گاز بهره‌مند شدند که با احتساب گازرسانی به سیستان و بلوچستان، این رقم به ۸۱ درصد می‌رسد. در واقع بیش از ۲۰ درصد روستاهای کشور از دسترسی به گاز طبیعی محروم بوده و این یعنی ۲۰ درصد از دانش‌آموزان روستایی، در معرض تکرار آن وقایع تلخ و سوختگی‌های مرگبار هستند.
عامل دیگر، کمبود اعتبار آموزش و پرورش برای تجهیز مدارس است. آیا بعد از آتش‌سوزی‌های متعدد در مدارس و سرنوشت ناگوار دانش آموزان مدارس درودزن و شین آباد دولت بنا ندارد، اعتبار کافی برای تجهیز مدارس و تسریع در رسیدگی به آن در دستور کار قرار دهد؟ در ادامه مدیران کل نوسازی و تجهیز مدارس استان‌های لرستان، گلستان، خوزستان، ایلام، کردستان و سیستان و بلوچستان از وضعیت بخاری‌هایی نفتی که کماکان در مدارس مناطق روستایی وجود دارند، می‌گویند.
ماجد احمدی، مدیرکل نوسازی و تجهیز استان کردستان، درباره وضعیت بخاری‌های نفتی در مدارس روستایی این استان گفت: “حدود سه درصد از مناطق روستایی استان کردستان همچنان از بخاری‌های نفتی استفاده می‌کنند. روستاهای اطراف بانه و دیواندره معمولا صعب‌العبور بوده و اکثرا یک کلاسه هستند. با توجه به بودجه در نظر گرفته شده تلاش داریم، امسال این درصد باقیمانده از بخاری‌های نفتی را جمع آوری و رادیاتورهای برقی جایگزین آن کنیم”.
مدیرکل نوسازی و تجهیز استان کردستان درباره بخاری‌های نفتی کاربراتور نفتی گفت: “وقوع خطر هر لحظه امکان پذیر است، اما با بررسی‌هایی که به کمک وزارت آموزش و پرورش انجام داده‌ایم، هیچ نوع بخاری چکه‌ای در استان کردستان وجود ندارد و بخاری‌های نفتی در این مناطق بخاری‌های کاربراتوردار هستند. این بخاری‌ها خیلی خطرناک نیستند! ضمن این که به دانش‌آموزان یاد داده‌ایم که خیلی به سمت این بخاری‌ها نروند و کاری با آن نداشته باشند. همچنین این بخاری‌ها اگر به زمین هم بیفتند، موجب آتش سوزی نخواهند شد، اما همین‌ها هم باید جمع آوری شوند”.
وی در پایان با اشاره به حادثه شین آباد، ادامه داد: “حادثه شین آباد موجب تلنگری برای کل کشور شد. این حادثه دردناک باعث شد که به مدارس اعتباراتی دهند تا سیستم‌های گرمایشی استاندارد شود. وجود بخاری‌های نفتی تهدید است، اما ما این تهدید را با تعویض بخاری، آموزش به دانش‌آموزان و معلمان، مدیران و… به حداقل رساندیم. در این میان ما بازدیدهای دوره‌ای هم داریم تا این خطرات ناشی از آتش سوزی بخاری‌های نفتی را کاهش دهیم”.
رضا سرحدی‌نیا، مدیرکل نوسازی و تجهیز مدارس استان سیستان و بلوچستان در خصوص تعداد بخاری‌های نفتی در مدارس این استان گفت: “ما از ابتدای اجرای طرح سرمایش و گرمایش ۱۱ هزار و ۱۰۰ بخاری غیراستاندارد در سراسر مناطق سردسیر داشتیم که تا پایان سال ۹۷ تعداد سه هزار و ۲۰۰ کلاس را استاندارد کردیم”.
وی ادامه داد: “امسال نیز بنا داریم تا پایان سال ۹۸ بخاری‌های سه هزار و ۶۰۰ کلاس درس را استاندارد کنیم. اگر روند اعتباری ما در سال آینده مانند امسال باشد، امید داریم که در سال ۹۹ و اوایل سال ۱۴۰۰ کل بخاری‌های نفتی را جمع‌آوری کنیم”.
سرحدی افزود: “ما آمار داریم بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ کلاس درس در مناطق مختلف استان سیستان و بلوچستان دارای بخاری نفتی هستند، البته این بستگی به مدارس مناطق مختلف دارد”.
مدیرکل نوسازی و تجهیز مدراس استان سیستان و بلوچستان اعلام کرد: “بیش از چهار هزار کلاس درس در استان سیستان و بلوچستان بخاری نفتی غیراستاندارد دارند. تفاوتی که این استان با سایر استان‌ها دارد، در عدم گازرسانی به آن است. اغلب استان‌های کشور گاز رسانی شدند، اما امسال برای اولین بار به شهرستان‌های این استان گاز رسید”.
سرحدی در پایان گفت: “در هیچ شهر و روستایی جز زاهدان گاز رسانی انجام نشده، از این رو ما مجبورم از سوخت‌های فسیلی مثل نفت و گازوئیل استفاده کنیم”.
یاسر لیوانی، مدیرکل سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان گلستان با اشاره به وضعیت بخاری‌های نفتی این استان گفت: “در استان ما حدود سه درصد روستاها و مناطق بخاری نفتی دارند که حدود ۳۰۰ کلاس درس می‌شود و عمده این مدارس در شرق استان گلستان یعنی به سمت مراوه‌تپه و یک بخشی از روستاهای گنبد است”.
مدیرکل سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان گلستان با اشاره به معایب وجود این گونه بخاری‌ها در کلاس‌های درس گفت: “وجود بخاری‌های نفتی در مدارس مانند این است که ما آتش را به طور مستقیم در مدارس ببریم. بنابراین وجود آتش مستقیم در مدارس قطعا خطراتی را به همراه دارد و از آنجا که سوخت به کلاس درس می‌آید در هر صورت خطرآفرین است. اغلب این مشکلات برای دانش آموزان ابتدایی وجود دارد و در اکثر مواقع شاید در زمان ریختن نفت داخل بخاری‌ها باشد. به همین دلیل وجود سوخت مستقیم در کلاس درس می‌تواند خطرات زیادی داشته باشد”.
علی قربانی، مدیر کل نوسازی و تجهیز مدارس استان خوزستان درباره آخرین وضعیت بخاری‌های نفتی در مدارس این استان گفت: “حدود ۱۲۰۰ کلاس درس داشتیم که دارای علمک گاز و بخاری نفتی بودند که پیش از فرارسیدن مهر ماه جمع آوری و تجهیز شدند. علاوه بر این ها در برخی روستاهای اطراف ایذه، مسجد سلیمان و همچنین اهواز ۸۰۰ کلاس درس دارای بخاری نفتی بدون علمک گاز بودند، ما نیز سعی کردیم برای دفع خطر این بخاری‌ها را جمع آوریم کنیم، اما به علت نبود اعتبار هنوز بخاری جدید و استانداردی جایگزین نشده است”.
قربانی در خصوص عدم اختصاص اعتبار لازم جهت جایگزنی بخاری‌های غیر استاندارد، گفت: “ما سعی کردیم در ابتدا خطر را از کلاس‌ها دور کنیم و بعد از تخصیص اعتبار، بخاری‌های جدید را جایگزین خواهیم کرد. مشکلات استان ما مربوط به سیستم‌های گرمایشی نیست، خوزستان شاید دو ماه در سال سرد باشد و در چهار، پنج منطقه سردسیر استان خوزستان این سرما حادتر می‌شود. ما بر اساس قولی که به سازمان نوسازی مدارس داده‌ایم، تمام بخاری‌های نفتی را از سطح مدارس جمع آوری کردیم، اما بخاطر محدودیت‌های اعتباری هنوز موفق نشدیم در همه مدارس بخاری‌های استاندارد نصب کنیم”.
وی ادامه داد: “با توجه به اعتباراتی که به تدریج لحاظ می‌شود، تلاش می‌کنیم بخاری‌های استاندارد را در مدارس نصب کنیم. ما در خوزستان بیشتر مشکل دستگاه سرمایشی را داریم نه گرمایشی. حدود ۵ ماه در سال امکان نفس کشیدن در کلاس‌های درس خوزستان وجود ندارد و بیشتر سعی می‌کنیم روی مساله سرمایشی معطوف باشیم. برخلاف استان‌های دیگر تمرکز ما روی بحث سرمایشی است”.
محمدرضا حیدری، مدیر کل نوسازی و تجهیز مدارس استان لرستان، درباره آمار بخاری‌های نفتی گفت: “ما حدود یک هزار و ۲۷۱ کلاس در استان لرستان داریم که بخاری نفتی بدون علمک گاز دارند. به دلیل اینکه این مدارس گاز ندارند، نمی‌توان در آنجا بخاری‌های هرمتیک و پکیج نصب کرد، بنابراین مجبوریم مدارسی که حجم کلاس‌هایشان بالا است، موتورخانه‌های مرکزی یا همان شوفاژ بگذاریم. سازمان نوسازی اعلام کرده که ما باید بخاری‌های نفتی بدون علمک گاز را جمع آوری کنیم”.
مدیرکل نوسازی و تجهیز مدارس استان لرستان ادامه داد: “ما در استان لرستان یک سری کلاس درس داریم که بخاری گازی غیراستاندارد دارند و این‌ها هم باید جمع‌آوری شوند. اگر نوع نگهداری از بخاری‌ها درست نباشد، تمام اقدامات ما شکست خورده خواهد بود. من در نظر دارم برای مدیران و معلمان کلاس‌های آموزشی بگذاریم تا برای نگهداری و استفاده از بخاری‌ها آگاه شده و همچنین بدانند در زمان وقوع بحران چه کارهایی باید انجام دهند؟”.
نصرالله رحیمی، مدیرکل نوسازی و تجهیز مدراس استان ایلام، درباره تعداد بخاری نفتی‌های موجود در کلاس‌های درس روستاهای ایلام گفت: “تعداد ۵۵۴ کلاس درس در مناطق هولیلان، سیروان، آبدانان، زیرین آباد و ملک‌شاهی از بخاری‌های نفتی استفاده می‌کنند که البته بیشترین آمار متعلق به منطقه هُلیلان از شهرستان چرداول است”.
رحیمی ادامه داد: “رسیدگی به این مدارس در فاز دوم بوده که نکته مهم عدم امکانات و زیرساختهای لازم برای گازرسانی در روستاهای نامبرده است. ما در حال شناسایی وضعیت این مدارس هستیم تا بدانیم باید از چه نوع سیستم‌هایی برای آنها استفاده کنیم که نیازی به گاز نداشته باشد، این اقدام ممکن است در آینده هزینه‌هایی مضاعفی را به ما تحمیل کند، اما باید سریعا به سمت موتورخانه‌های گازوئیلی کوچک و دستگاههای برقی برویم”.
وی با اشاره به مشکلات موتورخانه‌های گازوئیلی گفت: “راه‌اندازی موتورخانه‌های گازوئیلی مشکلات خاص خودش را دارد، مثل تامین گازوئیل، گذشتن از مسیرهای طولانی و جاده‌های خاکی برای رسیدن به روستای مورد نظر که باید برای آن چاره‌ای اندیشیده شود”.
رحیمی ادامه داد: “بعضا مدارسی داریم که ۶، ۷ دانش آموز بیشتر ندارند، طبیعتا نمیتوانیم یک موتورخانه با ۳۰۰ میلیون هزینه برای آنها تهیه کنیم، بنابراین با تهیه یک بخاری برقی ۵۰۰ هزار تومانی مشکل را حل می‌کنیم”.
مدیرکل نوسازی و تجهیز مدراس استان ایلام در پایان گفت: “کمتر از دو ماه آینده بخاری‌های نفتی در استان ایلام برچیده خواهد شد که البته بخشی از آن منوط به تزریق اعتبارات است. استان ایلام تا ده سال پیش گازرسانی نشده بود، در واقع ایلام آخرین استانی بود که گاز رسانی برای آن انجام شد”. ایلنا ۸دی
