سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی پرونده حدود صد زندانی را بررسی کرده که بر اثر “محرومیت از مراقبت‌های پزشکی” و “ممانعت عامدانه” از دسترسی به دارو و درمان در زندان‌های ایران جان خود را از دست داده‌اند.
عفو بین‌الملل در این گزارش تحقیقی مقام‌های جمهوری اسلامی را به “بی‌اعتنایی وحشتناک به جان انسان‌ها” و “نقض تکان‌دهنده حق حیات” در ارتباط با این مرگ‌ها متهم کرده است.
این گزارش روز سه‌شنبه ۱۲ آوریل (۲۳ فروردین) با عنوان “در اتاق انتظار مرگ: مرگ‌های در پی محرومیت از مراقبت‌های پزشکی در زندان‌های ایران” منتشر شد.
در این گزارش فهرستی از ۹۶ زندانی تهیه شده که بر اساس اسناد و شواهد که عفو بین‌الملل گردآوری کرده، در ۱۲ سال گذشته بر اثر “ممانعت عمدی” از دسترسی به مراقبت‌های پزشکی جانشان را از دست داده‌اند.
این فهرست شامل اسامی و پرونده مرگ ۹۲ مرد و چهار زن است که در ۱۸ استان مختلف و ۳۰ زندان در سراسر ایران جان باخته‌اند.
در این میان پرونده ۲۰ زندانی، ماهیتی سیاسی داشته اما بقیه به جرایم غیرسیاسی محکوم یا متهم شده بودند که مرگ آنها پوشش رسانه‌ای محدودتری داشته است.
عفو بین‌الملل گفته است که برای گردآوری اسناد زندانیان غیر سیاسی محدودیت بیشتری داشته چون دسترسی مستقیم به منابع مرتبط با این زندانی‌ها در مقایسه با سیاسی‌ها “با چالش‌های بیشتری مواجه شده است.”
به گفته عفو بین‌الملل این ۹۶ پرونده “دربرگیرنده تمام نمونه‌های مرگ بر اثر محرومیت از مراقبت‌های پزشکی در زندان‌ها نیست زیرا آمار واقعی چنین مرگ‌هایی احتمالا بسیار بیشتر از این‌هاست.”
این گزارش به موارد مرگ در اثر محرومیت از مراقبت‌های پزشکی مربوط می‌شود و شامل مرگ‌های ناشی از شکنجه یا سایر بدرفتاری‌های مسئولان نمی‌شود.
“سلب خودسرانه حق حیات”
دیانا طحاوی، معاون خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل می‌گوید: “بی‌اعتنایی وحشتناک مقامات ایران به جان انسان‌ها عملا زندان‌های ایران را به اتاق انتظار مرگ برای زندانیان بیمار تبدیل کرده است و موجب شده که بیماری‌های به طور معمول قابل درمان به طور اسف‌باری به مرگ ختم شوند.”
به گفته خانم طحاوی مرگ‌هایی که در نتیجه محرومیت عمدی از مراقبت‌های پزشکی در زندان رخ می‌دهد، “سلب خودسرانه حق حیات” محسوب می‌شود که در قوانین بین‌المللی از موارد نقض شدید حقوق بشر است.
از جمله مواردی که عفو بین‌الملل به آن اشاره کرده “محرومیت از آزمایش‌های تشخیصی، معاینات منظم و مراقبت‌های پس از عمل” است که بر اساس این گزارش “موجب وخامت عوارض بیماری‌های از پیش موجود زندانیان و تحمیل درد و رنج بیشتر بر آنها شده و در نهایت به مرگ‌های نا به‌هنگام منتهی شده است.”
این گزارش از کمبود امکانات پزشکی و نیروی انسانی در بهداری زندان‌ها در ایران خبر داده و نوشته است: “نه فقط پزشک متخصص کم دارند… بلکه حتی پزشک عمومی واجد شرایط هم به اندازه کافی در آنها وجود ندارد.”
۶۴ نفر از زندانیانی که پرونده مرگ آنها در این گزارش بررسی شده در داخل زندان جان باخته‌اند که “از این میان بسیاری در بند خود درگذشته‌اند که معنایش این است که آنها در ساعات پایانی حیات حتی تحت مراقبت‌های اولیه پزشکی قرار نگرفته‌اند.”
۲۶ زندانی هم به دنبال “تاخیرهای عمدی و کشنده کارکنان پزشکی و یا مسئولان زندان، در حین انتقال به بیمارستان یا اندکی پس از بستری شدن در آن جان باخته‌اند.”
این گزارش می‌گوید محرومیت از مراقبت‌های پزشکی برای فوریت‌های جدی مانند حملات قلبی و سکته مغزی، اختلالات گوارشی، اختلالات تنفسی، مشکلات کلیوی، سرطان، کووید- ۱۹ و سایر بیماری‌های عفونی باعث مرگ زندانیان شده است.
سایه مرگ بر سر زندانیان بیمار
عفو بین‌الملل هشدار داده است که “مصونیت نظام‌مند ناقضان حقوق بشر از مجازات” در ایران به مقام‌های زندان اجازه داده تا به “محروم کردن کشنده زندانیان ازمراقبت‌های پزشکی” ادامه دهند.
دیانا طحاوی هشدار داده است که تا زمانی که تحقیقات شفاف و مستقل در مورد شرایط مرگ زندانی‌ها و شناسایی افراد دخیل در این مرگ‌ها انجام نشود “سایه مرگ بر سر زندانیان بیمار ایران همچنان سنگینی می‌کند.”
در حال حاضر گروه‌ها و فعالان حقوق بشر درباره در خطر بودن جان چندین زندانی بیمار در ایران به دلیل محرومیت از دسترسی به مراقبت‌های لازم پزشکی هشدار می‌دهند.
عفو بین‌الملل از مقام‌های ایران خواسته است “مقررات عمیقا معیوب” آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها را در مورد اعزام زندانیان برای درمان خارج از زندان اصلاح کنند.
این سازمان همچنین خواسته است تا زمان “اعمال اصلاحات ساختاری”، برای جلوگیری از مرگ‌های قابل اجتناب بیشتر زندانیانی که شرایط اضطراری دارند فورا به مراکز درمانی خارج از زندان اعزام شوند.
بی بی سی – 23 فروردین 1401
