خبرگزاری هرانا – جمهوری اسلامی ایران در مرداد و شهریور ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی را با استناد به حکم آیت‌الله خمینی در دادگاه‌هایی چند دقیقه‌ای و بدون تشریفات قضایی معمول اعدام کرد و مخفیانه به خاک سپرد. حسینعلی نیری، مسئول هیات متصدی اعدام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ بود.
او در نخستین اظهار نظر خود در خصوص اعدام های دسته جمعی آن سال مدعی شد که «توطئه‌های جدیدی در راه بود» و «نمی‌شد با قربانت بروم و فدایت شوم کشور را اداره کرد».
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، مسئول هیات متصدی اعدام زندانیان سیاسی تابستان ۱۳۶۷، برای نخستین بار در خصوص اعدام های دسته جمعی آن سال توضیحاتی ارائه داد.
حسینعلی نیری که از عوامل اصلی «هیئت مرگ» در رویداد اعدام دسته جمعی زندانیان عقیدتی سیاسی ایران است، در مصاحبه با سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی گفت: «توطئه‌های جدیدی در راه بود» و «نمی‌شد با قربانت بروم و فدایت شوم کشور را اداره کرد».
لازم به اشاره است، اعضای کمیته ای که توسط روح‌الله خمینی، رهبر پیشین جمهوری اسلامی ایران به زندان‌ها فرستاده شده و زمینه ساز اعدام‌های دسته‌جمعی دههٔ ۱۳۶۰ شدند، در میان زندانیان و خانواده آنها به هیئت مرگ معروف هستند.
نیری همچنین در پاسخ به سوالی در خصوص وقایع تابستان سال ۹۷ مدعی شد: «آن برهه شرایط ویژه‌ای بود. وضع مملکت بحرانی بود. یعنی اگر قاطعیت امام نبود شاید ما اصلا این امنیت را نداشتیم. شاید اصلا وضعیت طور دیگری بود. شاید اصلا نظام نمی ماند. روزی ۵۰ – ۶۰ تا ترور در تهران و شهرهای دیگر اتفاق می‌افتاد. در این شرایط بحرانی باید چه کرد؟ باید حکم قاطعی داد. آن که دادگاه را اداره می‌کند و مسائل در دستش است باید مسئله را جمع کند. در این شرایط که نمی‌شود با “قربانت بروم و فدایت بشوم” کشور را اداره کرد!»
او همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «کسی که در زندان بود و داشت حبسش را می‌گذراند چه لزومی داشت که مجدد محاکمه شود؟» گفت: «این‌ها به خاطر همان پرونده محاکمه نشدند که. این‌ها در زندان دوباره شلوغ کردند. در فضای زندان باز هم انسجام خودشان را داشتند. نه تنها رابطه تشکیلاتی داشتند بلکه تشکیلات جدیدی هم درون زندان به وجود آورده بودند. از راه‌هایی که می‌دانستند، از بیرون اطلاعات کسب می‌کردند. جو زندان دستشان بود و لذا توطئه‌های جدید در کار بود. اینطور نبود که آنها فقط بخواهند ایام حبسشان را بگذرانند.»
مسئول هیات متصدی اعدام زندانیان سیاسی تابستان ۱۳۶۷، همچنین با ذکر این ادعا که زندانیان اعدام شده در تابستان سال ۶۷، طی مدت دوران حبسشان « توطئه کرده بودند و هماهنگی از بیرون داشتند»، ادامه داد: «عناد خودشان را می‌خواستند ادامه بدهند. این‌ها می‌گفتند ما ضرر اقتصادی به نظام بزنیم. سیم تلفن را قطع کنیم. لامپ را بشکنیم و … با این‌ها که نمی‌شود نظام را سرنگون کرد. یعنی یک لجبازی‌های بچگانه‌ای که مثلا مادر، بچه را تنبیه می‌کند، بچه می‌رود یک جایی یک حرکتی اذیتی می‌کند. مملکتی که این همه خرج دارد با چهار تا لامپ شکستن نظام سرنگون می‌شود؟»
لازم به یادآوری است، پیش از این ابراهیم رئیسی رئیس جمهور دولت دوازدهم که به سبب عاملیت موثر در قتل عام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ در تهران، از سوی منتقدان “آیت الله قتل عام” نام گرفته است، در مقابل سوال خبرنگار در خصوص نقش او در اعدام های ۶۷ گفته بود: «باید تقدیر و تشویق شوم»!
حسینعلی نیری در این مصاحبه به طور عمده به خاطرات خود از محمد محمدی گیلانی رئیس پیشین دادگاه‌های انقلاب نیز پرداخته است.
حسینعلی نیری می‌گوید محمدی گیلانی درباره برخورد با مخالفان سیاسی در دهه شصت «به ما هم سفارش می‌کرد و می‌گفت حالا این شخص آدم کشته، محاکمه‌اش کنید، اگر حقش اعدام است خب اعدام شود؛ اگر زندانی است، زندان برود؛ اگر باید شلاق بخورد شلاق بخورد… در بعضی از موارد ایشان می‌فرمود خدا حکمش را معین کرده، این شخص آدم کشته باشد کشته شود، ترور کرده باید اعدام شود؛ حالا من چگونه دلسوزی کنم؟ آن کسی که خالق و مالک و قانونگذار ماست او گفته اینجا باید اعدام کنی؛ من چه بگویم؟ بگویم نباید بکشی؟»
محمد محمدی گیلانی از افراد نزدیک به آیت‌الله خمینی بود. او پس از انقلاب قاضی شرع و مدتی هم رئیس دادگاه انقلاب بود.
حسینعلی نیری همچنین درباره چگونگی کشته شدن فرزندان آیت‌الله گیلانی گفت که دو نفر از آنها «در زمین» سازمان مجاهدین خلق فعالیت می‌کردند.
این قاضی شرع پیشین گفت «خب این‌ها در آن درگیری‌ها کشته شده بودند. شایعه شده بود که ایشان حکم اعدام بچه‌هایش را داده. این دروغ بود. بچه‌های ایشان کارشان به زندان نکشید و در درگیری کشته شدند».
محمد محمدی گیلانی از دهه ۶۰ تا زمان مرگش در مورد واقعی یا غیرواقعی بودن نقشش در صدور حکم اعدام برای فرزندانش اظهار نظری نکرد.
اما حسینعلی نیری در مصاحبه اخیر خود به نقل از محمدی گیلانی درباره کشته شدن فرزاندنش گفت «من اجازه ندارم حتی برای این‌ها گریه کنم که فردای قیامت خدا به من بگوید برای این بچه منافق چرا گریه کردی؟ خیلی به آدم فشار می‌آید که انسان فرزندش در راه باطلی کشته می‌شود و انسان باید خودش را نگه دارد که گریه هم نکند چون خدا از من سوال کند که چرا برای فرزند منافقت گریه کردی؟»
اعدام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ واقعه‌ای بود که طی آن به فرمان روح‌الله خمینی رهبر وقت ایران، چندین هزار نفر از زندانیان سیاسی و عقیدتی در زندان‌های نظام جمهوری اسلامی ایران در ماه‌های مرداد و شهریور ۱۳۶۷ به شکلی مخفیانه اعدام و در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند. این واقعه با توجه به عدم انجام تحقیقات مستقل و برخورد با مسببان آن کماکان پس از گذشت بیش از سه دهه یک چالش بزرگ و مطالبه جدی در فضای سیاسی و حقوق بشری ایران تلقی می شود.
هرانا ۱۹ تیر ۱۴۰۱
