اعظم محبی: “تحصیل یک موضوع تک بعدی نیست بلکه بخشی از مسأله‌ای مهم است که آثار و محرومیت‌های زیادی برای بازماندگان از آن به همراه می‌آورد به طوری که در آگاهی افراد نسبت به شرایط، سبک زندگی و شغل آن‌ها تأثیر می‌گذارد از این رو وظیفه تمام مسئولان است تا با همتی جمعی در جهت چاره‌جویی و به صفر رساندن آمار افراد بازمانده از تحصیل تلاش کنند”.
وجود آمار بالای کودکان بازمانده از تحصیل در کشور موجب شده تا در چند سال اخیر ورود جدی مسئولان بالادستی در استان‌ها و تشکیل ستادها و نشست‌هایی برای حل این مشکل را شاهد باشیم.
کودکان بازمانده از تحصیل به دو دسته کودکانی که از ابتدا به مدرسه نرفته و کودکانی که قبلاً در مدرسه بوده و به دلیل مشکلات مختلف ترک تحصیل کرده‌اند، اطلاق می‌شود.
چند سالی است که وزارت آموزش و پرورش در راستای انسداد مبادی بی‌سوادی برای شناسایی و جذب این کودکان ورود پیدا کرده تا بتواند حداقل بخشی از این کودکان را به مدرسه برگرداند اما متأسفانه با وجود تلاش‌های انجام شده آمارها همچنان بالاست.
وجود ۲۰۰۰۰ کودک بازمانده از تحصیل در گلستان
گلستان هم یکی از استان‌هایی است که با این معضل روبروست. طبق گفته مدیر کل امور اجتماعی استانداری گلستان، ۲۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل در گلستان وجود دارد که از این تعداد ۱۷ هزار و ۶۰۰ نفر مورد تأیید آموزش و پرورش استان هستند.
این آمار بالا و نگرانی حاصل از افزایش آن، مسئولان استانی و برخی از سازمان‌های مردم نهاد را وادار به چاره‌جویی کرده است.
اداره کل امور بانوان و خانواده استانداری گلستان، یکی از دستگاه هایی که در استان به این مساله ورود پیدا کرده و در حال رایزنی برای کاهش آمار کودکان بازمانده از تحصیل در گلستان است.کلثوم غفاری‌توران مدیر کل امور بانوان و خانواده استانداری گلستان، در خصوص بررسی چرایی این مساله و راهکارهای ارائه شده، در گفت‌وگو با مهر اظهار کرد: “بخش اعظم چاره‌جویی برای برگرداندن دانش آموزان بازمانده از تحصیل را آموزش و پرورش بر عهده دارد”.
وی ادامه داد: “بسته به سیاست‌های دولت یک جدول زمان‌بندی در اداره کل آموزش و پرورش وجود دارد که در هر سال با توجه به اعتبارات و ظرفیت‌های استان، تعداد مشخصی از دانش آموزان را تحت پوشش قرار می‌دهد و بخشی از آن هم بر عهده سازمان‌های مردم نهاد است”.
غفاری توران با بیان این که سازمان‌های مردم نهاد کمک خوبی در این زمینه هستند، اضافه کرد: “اولین مدرسه کودکان بازمانده از تحصیل در استان توسط سازمان های مردم نهاد تأسیس و حدود ۳۰۰ دانش‌آموز در آن مشغول به تحصیل هستند”.
دختران بیشتر از پسران از تحصیل باز می‌مانند
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری گلستان از ساخت دومین مدرسه کودکان بازمانده از تحصیل با کمک بخش خصوصی در گنبدکاووس توسط آموزش و پرورش خبرداد.
غفاری توران بیان کرد: “بخشی از این دانش آموزان، کودکان عشایر هستند که دفتر بانوان با اداره کل عشایر وارد رایزنی شده و کودکان شناسایی و معرفی شده‌اند و در طرح پیشنهادی به دفتر معاونت زنان رئیس جمهور تقاضای کمک برای تحت پوشش قرار دادن بخشی از این کودکان ارائه شده است”.
وی با بیان اینکه دختران بیشتر از پسران از تحصیل باز می‌مانند، گفت: “این به دیدگاه‌های فرهنگی مردم ما برمی‌گردد زیرا ما اقوام مختلفی در استان داریم که هر کدام دیدگاه و فرهنگ خاص خود را دارند و برخی اجازه ادامه تحصیل به دختران را نمی‌دهند”.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری گلستان افزود: “بخش دیگری از این کودکان در مناطق کمتر برخوردار استان وجود دارند، بچه‌هایی که مجبور می‌شوند برای تأمین معاش منزل، ترک تحصیل کنند”.
راکندگی بیشتر بازماندگان از تحصیل در مناطق مرزی است
وی گفت: “در مناطق روستایی و مناطق مرزی پراکندگی این کودکان بیشتر است و بخشی هم مربوط به حاشیه شهرهایی مانند گرگان و گنبد است”.
وی گفت: “با توجه به اینکه سمن‌ها در این حوزه مشغول به فعالیت هستند اما همچنان در این زمینه نیازمند به حمایت هستیم، اگر آن‌ها به کمک دستگاه‌های اجرایی بیایند شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه خواهیم بود”.
کمبود فضای آموزشی علت دیگر بازماندن از تحصیل
بازماندن از تحصیل، امروزه و در قرن جدید یک آسیب اجتماعی مهم است که به بازتولید آسیب‌های اجتماعی منجر می‌شود.
در واکاوی این مسأله مهم اجتماعی و فرهنگی دلایل مختلفی در بالا بیان شد که مشکلات اقتصادی، فقدان آگاهی والدین، بی‌توجهی و نادرست دانستن تحصیل دختران را شامل می‌شد، علاوه بر آن مشکلات جسمی و ذهنی کودکان و مهاجرت، کمبود فضاهای آموزشی در برخی از روستاهای مرزی و نداشتن سرویس ایاب و ذهاب در مناطق صعب‌العبور هم به این پدیده دامن می‌زند.
مدیر کل امور اجتماعی استانداری گلستان در این زمینه به گفت: “مطابق آمار تعداد قابل توجهی از کودکانی که باید در کلاس درس حاضر باشند به دلایل مختلفی از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی و غیره در مدارس حضور ندارد و در استان گلستان این رقم متأسفانه بالا است”.
عبدالرضا چراغعلی اظهار کرد: “به دلیل آمار بالا، استانداری و اداره کل آموزش و پرورش مصمم هستند تا تمهیداتی را در این زمینه در نظر بگیرند”.
تشدید بزه
مدیر کل امور اجتماعی استانداری گلستان افزود: “علاوه بر اینکه آسیبی‌هایی این کودکان را در جامعه تهدید می‌کند بالطبع نگرانی‌هایی از تشدید بزه و آسیب‌های اجتماعی در سال‌های آینده هم وجود دارد، بنابراین همه باید در این زمینه همکاری کنند”.
چراغعلی نقش رسانه را در آگاهی بخشی به جامعه پررنگ دانست و تصریح کرد: “باید از ظرفیت خیران برای نقاط دورافتاده و کمتر توسعه یافته استان استفاده و تمهیداتی پیش‌بینی کرد تا کودکان بازمانده از تحصیل به کلاس درس هدایت شوند”.
وی در خصوص اختلاف آمار آموزش و پرورش و استانداری، چنین توضیح داد: “اختلاف آمار به علت متفاوت بودن تعاریف است، از نظر ما کسی که در سن ۶ تا ۱۸ سالگی است در مدرسه نباشد بازمانده از تحصیل محسوب می‌شود ولی تعریف آموزش و پرورش چیز دیگری است”.
دو سوم بازماندگان از تحصیل را دختران تشکیل می دهند
مدیر کل امور اجتماعی استانداری گلستان با بیان اینکه دو سوم بازماندگان از تحصیل را دختران تشکیل می‌دهند، گفت: “از ظرفیت ائمه جمعه و روحانیون در این زمینه کمک می‌گیریم چون برخی‌ها از خانواده‌ها مسائل مذهبی را دلیل نفرستادن کودکان به مدرسه مطرح می‌کنند”.
وی همچنین کودکان کار، حاشیه‌نشین‌ها و مهاجران را از جمله دانش آموزان بازمانده از تحصیل برشمرد و گفت: “آگاهی‌رسانی منطقی اولین اقدام ما در این حوزه است و باید جامعه نسبت به این کودکان حساس‌تر باشد تا دیگر شاهد این تراژدی نباشیم”.
برای دریافتن اقدامات صورت گرفته توسط آموزش و پرورش، با مدیر آموزش و پرورش شهرستان گرگان، گفتگو کردیم، نصرالله کشیری در این خصوص به مهر گفت: “با توجه به اینکه تعداد دانش آموزان بازمانده از تحصیل در گرگان قابل توجه بود، ابتدا باید آن‌ها را شناسایی می‌کردیم، برای این کار ابتدا نرم‌افزاری طراحی شد که در آن تعداد دانش‌آموزانی که در سال گذشته در مقاطع مختلف ثبت‌نام کرده و اکنون در هیچ مدرسه‌ای حضور ندارند را نشان می‌داد”.
وی ادامه داد: “نام آن‌ها را از سناد (سامانه نام‌نویسی الکترونیکی دانش آموزان) استخراج کردیم و مدارس سال گذشته و وضعیت آن‌ها شناسایی شد”.
۱۵ علت اساسی برای ترک تحصیل
مدیر آموزش و پرورش شهرستان گرگان با بیان اینکه تعداد این دانش آموزان در سه مقطع، هزار و ۶۱ نفر بود، گفت: “در مرحله بعد از شناسایی علت‌ها را ریشه‌ای بررسی کردیم و علت ترک تحصیل آن‌ها مشخص شد”.
وی توضیح داد: “برخی به علت ازدواج، بعضی به دلیل مشکل اقتصادی، تعدادی به خاطر کار و در مجموع ۱۵ علت ریشه‌ای و اساسی برای غیبت این دانش آموزان، احصاء شد”.
کشیری بیان کرد: “متناسب با علت‌های عدم اشتغال به تحصیل، برنامه‌هایی صورت گرفت که منجر به برگرداندن تعداد قابل ملاحظه‌ای از کودکان به مدارس شد”.
خیران مدرسه یار
مدیر آموزش و پرورش شهرستان گرگان بیان کرد: “برای تحت حمایت قرار دادن آن‌ها، تیمی متشکل از خیران مدرسه یار تشکیل شد که پوشاک آن‌ها را بر عهده گرفتند، همچنین واحد مشارکت‌های آموزش و پرورش، هزینه لوازم تحصیلی، بیمه، کتاب و هزینه‌های ثبت‌نام را قبول کرد و خیران فرهنگی هم به مناطق محروم رفته و صبحانه این دانش آموزان را تأمین می‌کنند”.
کشیری اظهار کرد: “تلاش می‌کنیم با شیوه‌های جدید آموزشی، فضای مجازی، آموزش بزرگسال و حضور دبیران خیر در منزل بیماران خاص به صورت هفتگی به کودکان بازمانده از تحصیل کمک کنیم، یعنی خدمت را به مکانی که پذیرنده خدمت وجود دارد می‌بریم و تلاش می‌کنیم تا هیچ دانش‌آموزی خارج از مدرسه نباشد”.
وی آمار بالای دختران بازمانده از تحصیل نسبت به پسران را تایید و اضافه کرد: “آن‌ها به خاطر ازدواج زودهنگام و برخی سنت‌های غلط ترک تحصیل می‌کنند و در برخی از مناطق این تعداد در مقاطع متوسطه دوم و بعد اول بیشتر است”.
کشیری گفت: “در هر مقطعی دلیلی خاص پررنگ‌تر است؛ در متوسطه دوم ازدواج و بعد مسائل اقتصادی در اولویت بود”.
سرنوشت کودکان این مرز و بوم و رشد جسمانی، ذهنی و اخلاقی آن‌ها باید مسأله اول مسئولان باشد، طبق بند ماده ۳۲ پیمان‌نامه جهانی باید حقوق کودک مورد توجه قرار گیرد و با هر آنچه که به رشد این موارد خلل وارد کرده و تحصیل وی را دچار مشکل می‌کند، برخورد کرد.
شایسته نیست کودکی به خاطر مسائل مالی از نعمت تحصیل محروم شود لذا همت مسئولان امر در کاهش بازماندگان از تحصیل ضروری است هر چند که نقش سازمان‌های مردم نهاد را نباید نادیده گرفت. نگذاریم سهم این کودکان رؤیاهای دور و دست نیافتنی باشد خبرگزاری مهر 3 اسفند
