روز جهانی زبان مادری روزی است که از سوی سازمان جهانی یونسکو برای حمایت از “تنوع و کثرت زبان، فرهنگ و آموزش چند زبانه” اعلام شده است. از سال ۲۰۰۰ بدین‌سو گرامیداشت این روز هر سال در ۲۱ فوریه برگزار می‌شود.
در سال ۱۹۹۹ سازمان جهانی یونسکو تصمیم گرفت تا روز ۲۱ فوریه را به عنوان “روز جهانی زبان مادری” به پاس و حمایت شش هزار و پانصد زبان زنده موجود در دنیا که انسان‌ها به آن سخن می‌گویند، نام‌گذاری کند.
درحال حاضرحدود نیمی از ۶۵۰۰ زبان موجود در جهان مورد تهدید نابودی قراردارند.
با وجود حق آموزش و تدریس زبان مادری “اصل 15″ در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، منتهی این حق تا اکنون ماده ای تزئینی همچو بیشتر مواد حقوق بشری در قانون اساسی بیش نیست.
حسن روحانی در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری سال 92 در بیانیه ای وعده هایی را مطرح کرد که از جمله آنها اجرای اصل 15 قانون اساسی بود، اما این وعده مثل بقیه وعده هایی که به اقوام بلوچ، کرد، عرب، ترک و … داده بود در حد وعده های انتخاباتی باقی ماندند و به فراموشی سپرده شدند.
فعالان فرهنگ و زبان بلوچی، با جمع آوری مدارک و مستندات و تحقیقات علمی، یکی از علل افت و ترک تحصیل در بین دانش آموزان بلوچ را عدم تحصیل به زبان مادری خصوصا در مرحله ابتدایی و پایه اول به اثبات رسانده و منتشر کردند، که ادارات و سازمانهای مربوطه اهمیتی به تحقیقات و نگرانی های فعالان فرهنگی بلوچ نداده اند.
گزیده هایی از مقالات علمی دو دانشمند غربی به وضوح وضعیت دشوار زبان بلوچی را در سه کشور ایران و پاکستان و افغانستان نشان می دهد:
۱- پروفسور برایان سپونر (از دپارتمان مردم شناسی دانشگاہ پنسیلوانیا):
“زمانی که نرخ سوادآموزی و رشد ادبیات در منطقه افزايش يافته است این رشد در زبان بلوچی شکل نگرفته است. سواد آموزی گویندگان زبان بلوچی به بلوچی نبودہ بلکه به اردو در پاكستان و فارسی در افغانستان و ایران انجام می شدہ است. هنوز این معضل وجود دارد که نوشته ها و مكاتبات بايد به فارسی یا اردو باشد.”
٢-پروفسور كارینا جهانی (از دپارتمان زبانشناسی دانشگاہ اوپسالای سوئد):
“سیاست ھای فرھنگی و زبانی پادشاهی پهلوی به سوی یکسان سازی و مرکزگرایی مطلق بود و هرگونه مطالبه ای كه مسائل فرهنگی، زبانی و آداب و رسوم را مطرح میکرد به عنوان اپوزیسیون و تهدیدی برای امنیت ملی تلقی میشد. پس از پهلوی در قانون اساسی جمهور حق آموزش به زبان مادری، داشتن روزنامه و رسانه به زبان محلی، تأمین شرایط تحصیل زبان مادری در مدارس به صراحت آمده است. امّا در عمل چنین چیزی به وقوع نپیوسته است”
در سالهای اخیر اجازه آموزش زبان‌های ترکی آذری، کردی و بلوچی به طور محدود در چند دانشگاه صادر شده است، اما همین گام نیز در ادامه با موانعی روبرو بوده است.
در بلوچستان بعد از سالها تلاش، فعالان فرهنگ و زبان بلوچی موفق شدند، مجوز تدریس زبان بلوچی را در دانشگاه استان سیستان و بلوچستان از رئیس سابق دانشگاه اخذ کنند، که با سرکار آمدن رئیس جدید این مجوز لغو شد. ;کمپین فعالین بلوچ 2اسفند
