پس از انقلاب سال ۵۷ و به خصوص در حد فاصل سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۷ هزاران زندانی سیاسی و عقیدتی در ایران به صورت فراقانونی اعدام و در اماکن بی نام و نشانی دفن شدند. شماری نیز در آرامستان‌های شناخته شده دفن شدند اما بازماندگان حق گذاشتن سنگ قبر و یا نشانی بر مزار آنها را نداشتند. تلاش برای شناسایی این مکانها به مثابه حفظ سندی از جنایت علیه بشریت به هدف دادخواهی و مجازات آمرین و عاملین واقعه دارای اهمیت است.
هرانا در چارچوب تلاش‌های خود در این حوزه پیشتر نیز در موارد متعددی از جمله محل‌های دفن جمعی در اهواز، بندر گز و کازرون به انتشار گزارش‌هایی پرداخته بود. در گزارش پیش رو که بعد از بررسی‌های میدانی و مصاحبه با شاهدان جمع بندی و آماده سازی شده است، به محل دفن زندانیان سیاسی در شهرستان بهبهان واقع در استان خوزستان پرداخته می‌شود.
بر اساس بررسی‌های میدانی و مصاحبه با منابع مطلع محلی -که به دلایل امنیتی هویت آنان محفوظ است- محرز شد اعدام شدگان دهه شصت در شهرستان بهبهان در چهار نقطه متفاوت از این شهر به خاک سپرده شده‌اند.
قبرستان قدمگاه امام رضا، واقع در نزدیکی رودخانه مارون و در یک کیلومتری کارخانه سیمان بهبهان با طول و عرض جغرافیایی ۳۰°۴۰’۰۰.۴″N 50°۱۷’۵۴.۶″E قرار دارد.
جاده رامهرمز- بهبهان سه راهی امام زاده امیر حاضر، واقع در سه راهی پایگاه نیروی هوایی شهرستان و با طول و عرض جغرافیایی ۳۰°۴۳’۱۲.۸″N 50°۰۷’۴۵.۲″E است.
قبرستان امامزاده عبدالله که در میان مردم محلی با نام چاه بوعلی نیز خوانده می‌شود با طول و عرض جغرافیایی ۳۰°۲۹’۳۸.۰″N 50°۱۲’۵۲.۹″E در این شهرستان قرار دارد.
و در نهایت قبرستان قدیمی این شهرستان واقع در حوالی میدان غدیر که با توسعه میدان، مزار تعدادی از اعدام شدگان دهه شصت در زیر میدان قرار گرفته است. طول و عرض جغرافیایی این قبرستان نیز ۳۰°۳۴’۴۴.۶″N 50°۱۳’۳۶.۰″E است.
نقشه پراکندگی اماکن دفن – برای دیدن تصویر بزرگتر کلیک کنید
لازم به ذکر است که، از ابتدای اجرای این اعدام‌ها تاکنون در اقصی نقاط کشور، شاهد تلاش نهادهای امنیتی برای از میان برداشتن نشان جنایت و یا نفی وقوع این اعدام‌ها بوده‌ایم؛ طی سال‌های اخیر در بسیاری از مناطق، شهرداری‌ها تحت عنوان توسعه شهری و ساختمان سازی اقدام به تخریب و از میان بردن نشان این گورستان‌ها کرده‌اند. این عمل به مثابه نابودسازی اسناد جنایت علیه بشریت در شهرهای مختلف ایران در حال رخ دادن است.
بهبهان نیز از این قاعده مستثنی نمانده و حداقل در یکی از اماکن دفن میدان سازی و ساخت و ساز صورت گرفته است.
هر چند تعداد دقیق دفن شدگان در بهبهان مشخص نیست اما بنا به گفته منابع مطلع، دستکم ۲۸ تن از اعدام شدگان شهر بهبهان در این قبرستان‌ها در گورهایی بی نام نشان دفن شده و تنها سکویی سیمانی و یا سنگ چین نشان مزار آنها است.
تاریخ اعدام این افراد از مردادماه سال ۶۰ تا تابستان سال ۶۷ بوده و حداقل ۴ تن از آنان در زمان وقوع اعدام دانش‌آموز بودند و دستکم ۳ نفر نیز کمتر از ۱۸ سال داشته‌اند. همچنین، عصمت فرهمندیان از اعدام شدگان سال ۶۰ در زمان وقوع اعدام شش ماهه باردار بوده است.
ویدیوهای مربوط به این اماکن که توسط گزارشگران هرانا تهیه شده است را در انتهای این گزارش ببینید.
لازم به اشاره است بعضی از این اسامی پیشتر توسط نهادهای مدنی یا سیاسی مستند شد‌اند و برخی نیز اسامی هستند که به تازگی توسط هرانا گردآوری شده‌اند و نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر در آینده هستند. هرانا امیدوار است با مشارکت مطلعان و نهادهای دیگر عمل تحقیق را در مورد این افراد به پایان ببرد.
اسامی تعدادی از زندانیان سیاسی اعدام شده در بهبهان که توسط منابع محلی هرانا گزارش شده‌اند و در زمان اعدام بین ۱۶ تا ۳۲ سال داشته‌اند، به شرح ذیل است:
۱. امین دل آرام، ۱۶ ساله، دانش‌آموز مقطع اول دبیرستان، تاریخ اعدام: سال ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۲. فرید نژادصفوی، ۱۶ ساله، تاریخ اعدام: پاییز ۱۳۶۱، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۳. امیر اجرامی، ۱۷ ساله، دانش‌آموز، تاریخ اعدام: آبان ماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۴. قدرت الله دیانی، شغل: ۱۸ ساله، دانش‌آموز، تاریخ اعدام: آذرماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۵. تورج محمدی ، ۱۹ ساله، تاریخ اعدام: شهریورماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۶. ماشاالله بهمن، ۱۹ ساله، تاریخ اعدام :مردادماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۷. هوشنگ سقایی، ۲۰ ساله، تاریخ اعدام: سال ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۸. حلیمه خاتون پایدار،۲۰ ساله، تاریخ اعدام: آبان ماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، قدمگاه امام رضا، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۹. ابوالقاسم (احمد) تدین، ۲۰ ساله، (دایی احسان عبدالله نژاد، از کشته شدگان آبان ۹۸ در بهبهان)، تاریخ اعدام: مردادماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۱۰. منصور متحیری، ۲۰ ساله، تاریخ اعدام: آذرماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، قبرستان قدمگاه امام رضا، (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۱۱. رسول شادیان، ۲۲ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷، محل دفن: بهبهان، امامزاده عبدالله (چاه بوعلی)، قبر شماره ۲، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور اتحاد فدائیان و سازمان مجاهدین خلق)
۱۲. ابوالقاسم فخری، ۲۲ ساله، تاریخ اعدام: شهریورماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۱۳. محمداسماعیل عابدینی زاده ، ۲۳ ساله، شغل: معلم، تاریخ اعدام: آذرماه سال ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۱۴. مسعود دهدار حسنی ، ۲۳ ساله، تاریخ اعدام: شهریورماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۱۵. نورالله گل آور، ۲۴ ساله، تاریخ اعدام: آذرماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۱۶. غلامحسین گواهی، ۲۴ ساله، تاریخ اعدام: آبان ماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان (در دست تحقیق، منبع: هرانا)
۱۷. ابوالقاسم خجسته، ۲۵ ساله، شغل: معلم، تاریخ اعدام: شهریورماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۱۸. اسدالله (فرامرز) مودب، ۲۶ ساله، تاریخ اعدام: آبان ماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۱۹. عبدالصاحب اکبریان، ۲۷ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷ محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۲۰. مجید آقایی، ۲۷ ساله، شغل: دانشجو، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور اتحاد فدائیان و سازمان مجاهدین خلق)
۲۱. منوچهر حسین زاده، ۲۷ ساله، شغل: دانشجو، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور اتحاد فدائیان)
۲۲. محمد پارسا، ۲۸ ساله شغل: معلم، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۲۳. مجید سروری، ۳۰ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷، محل دفن: بهبهان، امامزاده عبدالله (چاه بوعلی)، قبر شماره ۵، (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
۲۴. ابراهیم جهانبخش، ۳۱ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷، محل دفن: بهبهان، امامزاده عبدالله (چاه بوعلی)، (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۲۵. یوسف صادقی مقدم (کشتی)، ۳۲ ساله، تاریخ اعدام: آذرماه ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۲۶. عصمت فرهمندیان، تاریخ اعدام: ۱۳۶۰، محل دفن: قبرستان قدمگاه امام رضا، کنار رودخانه مارون در ۱۰۰ متری قبرستان امام رضا غسل داده شده است، عصمت فرهمندیان در زمان اعدام شش ماهه باردار بوده است. (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق)
۲۷. عباس فخری، ۲۲ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
۲۸. محسن محسنی بهبهانی، ۲۷ ساله، تاریخ اعدام ۱۳۶۷، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
فهرست موجود از دفن شدگان دهه شصت در بهبهان که هرانا بصورت مستقل اطلاعاتی درباره آنها بدست نیاورده است و صرفا به گزارشات منتشره توسط نهادهای دیگر استناد کرده است:
- منصور احترامی، ۲۰ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۱، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق؛ محل اعدام تهران ذکر شده است)
- عباس قلی داودی، تاریخ اعدام: ۱۳۵۸، محل دفن: گورستان احمدآباد بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
- یدالله رفعت نیا، تاریخ اعدام: ۱۳۵۸، محل دفن: گورستان احمدآباد بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
- محمد کمالی، ۲۵ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۰ محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
- مسعود کیانی، ۲۰ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۰، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور سازمان مجاهدین خلق)
- خسرو ملک زاده، تاریخ اعدام: ۱۳۵۸، محل دفن: گورستان احمدآباد بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
- سیدهاشم موسوی عدل، تاریخ اعدام: ۱۳۵۸، محل دفن: گورستان احمدآباد بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند)
- سیدمهدی طباطبایی، ۲۳ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷: محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست اتحاد فدائیان)
- فریدون کدکخدا، ۲۹ ساله، تاریخ اعدام: ۱۳۶۷، محل دفن: بهبهان، (تایید شده در لیست بنیاد برومند و همینطور اتحاد فدائیان)
لیست زندانیان سیاسی بهبهانی که تایید دفن آنها در بهبهان کماکان نیازمند بررسی تکمیلی است:
۱. غلامرضا نهایی، تاریخ اعدام: ۱۳۶۱، محل دفن: احتمالا بهبهان، وی همسر عصمت فرهمندیان است. (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق اما ذکر شده که در بندرعباس دفن شده است)
۲. امرالله آقایی، دانشجو، محل دفن: احتمالا بهبهان، (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق اما ذکر شده که در اهواز اعدام شده است)
۳. محمد (امیر) منصوری نژاد، ۲۱ ساله، محل دفن: احتمالا بهبهان، (تایید شده در لیست سازمان مجاهدین خلق اما ذکر شده که در کازرون اعدام شده است)
لازم به یادآوری است اعدام زندانیان سیاسی در دهه شصت واقعه‌ای بود که طی آن عده بسیاری از زندانیان سیاسی در زندان‌های جمهوری اسلامی در ایران بخصوص در ماه‌های مرداد و شهریور ۱۳۶۷ اعدام شدند. به طور کلی اتهام زندانیان همکاری با سازمان‌های مخالف جمهوری اسلامی به خصوص سازمان مجاهدین خلق ایران و همچنین طیف‌های مختلف گروه‌های چپ و کمونیست بود. تعداد قربانیان این واقعه نزد مراجع مختلف متفاوت و بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰۰ نفر است.
عمده کسانی که اعدام شدند افرادی بودند که محکومیت‌های خود را به پایان رسانده بودند.
مجموع گزارشات ویدیویی از چهار نقطه معرفی شده در این گزارش را مشاهده کنید هرانا ۵اسفند
